১৯৪২ চনৰ আজিৰ দিনটোতে ভাৰত ত্যাগ আন্দোলন আৰম্ভ কৰা হৈছিল। ১৯৪২ চনৰ ৮ আগষ্টত AICCৰ মুম্বাই অধিৱেশনত ভাৰত ত্যাগ আন্দোলনৰ প্ৰস্তাৱ গৃহীত হয়। মহাত্মা গান্ধীৰ নেতৃত্বত সৰ্বভাৰতীয় কংগ্ৰেছ সমিতিয়ে এই আন্দোলন আৰম্ভ কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল। যদিও আন্দোলনটো ১৯৪৪ চনৰ ভিতৰত দমন কৰা হৈছিল, ই সমগ্ৰ দেশৰ সাধাৰণ লোকসকলক ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে একত্ৰিত কৰাত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল।
ক্ৰিপছ মিছনৰ বিফলতাৰ পিছত ভাৰত ত্যাগ আন্দোলনৰ প্ৰস্তাৱ গৃহীত কৰা হয়। এই প্ৰস্তাৱৰ আধাৰত ভাৰী ত্যাগ আন্দোলনে দেশৰ স্বাধীনতাৰ বাবে এক বৃহৎ পৰিমাণৰ অহিংস গণ সংগ্ৰামৰ আৰম্ভণি কৰে।
এই সময়তে বাপুৱে দিছিল বিখ্যাত শ্লোগান ‘ডু অৰ ডাই'(Do or die)। কৰা বা মৰা। “আমি হয় মুক্ত হ’ম নতুবা এই প্ৰচেষ্টাত মৃত্যু বৰণ কৰে” প্ৰস্তাৱটো অনুমোদিত হোৱাৰ পিছত ভাষণ দি মহাত্মা গান্ধীয়ে এনেদৰে কয়। ভাৰত ত্যাগ আন্দোলনৰ সময়ত “ভাৰত ত্যাগ” আৰু “ডু অৰ ডাই” শ্লোগানবোৰ স্বাধীনতা সংগ্ৰামীসকলৰ বাবে যুদ্ধৰ কান্দোন হৈ পৰিছিল।
অৱশ্যে পৰিকল্পনাটো যিদৰে ভবা হৈছিল তেনেদৰে কাৰ্যকৰী হোৱা নাছিল, কিয়নো ১৯৪২ চনৰ ৯ আগষ্টৰ পুৱাৰ ভাগত কংগ্ৰেছৰ বেছিভাগ নেতাক গ্ৰেপ্তাৰ কৰা হৈছিল। তেওঁলোকক দেশৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ কাৰাগাৰত ৰখা হৈছিল আৰু কংগ্ৰেছ দলটো নিষিদ্ধ কৰা হৈছিল।
নেতৃত্বৰ অভাৱ, ব্ৰিটিছ কৰ্তৃপক্ষৰ দ্বাৰা কঠোৰভাৱে দমন, দুৰ্বল সমন্বয় আৰু এক স্পষ্ট কাৰ্য পৰিকল্পনাৰ অভাৱে এই আন্দোলনক ক্ষতিগ্ৰস্ত কৰিছিল। তথাপিও এই আন্দোলনে ভাৰতীয় জনসাধাৰণক একত্ৰিত কৰাৰ লক্ষ্যত সফল হৈছিল।
ভাৰত ত্যাগ আন্দোলনৰ কাৰ্যসূচী হিচাপে সমগ্ৰ দেশতে হৰতাল আৰু শোভাযাত্ৰা উলিওৱা হৈছিল। ব্ৰিটিছ চৰকাৰে গুলীচালনা, লাঠী চলোৱা আৰু গ্ৰেপ্তাৰৰ সৈতে সন্ত্ৰাসৰ সৃষ্টি কৰিছিল।
প্ৰতিবাদকাৰীসকলেও বহু ঠাইত হিংসাত্মক ঘটনাত লিপ্ত হৈছিল। তেওঁলোকে চৰকাৰী ভৱনসমূহত আক্ৰমণ কৰিছিল, ৰে’ললাইন ক্ষতিগ্ৰস্ত কৰিছিল, আৰু ডাক আৰু টেলিগ্ৰাফ সেৱা ব্যাহত কৰিছিল।
আৰক্ষীৰ সৈতে অজস্ৰ সংঘৰ্ষ হৈছিল। ব্ৰিটিছ চৰকাৰে আন্দোলনৰ বিষয়ে বাতৰি প্ৰকাশ কৰাটো নিষিদ্ধ কৰিছিল।
১৯৪২ চনৰ শেষৰ ফালে প্ৰায় ৬০,০০০ লোকক বন্দী কৰা হৈছিল আৰু শ শ লোকৰ মৃত্যু হৈছিল।
-জয় প্ৰকাশ নাৰায়ণ, অৰুণা আছফ আলী, এছ এম যোশী, ৰাম মনোহৰ লোহিয়া আৰু অন্যান্যৰ নেতৃত্বত বিপ্লৱী কাৰ্যকলাপ দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ সমগ্ৰ সময়ছোৱাত চলিছিল।
ব্ৰিটিছ কৰ্তৃপক্ষৰ দ্বাৰা হোৱা দুৰ্দশাৰ উপৰিও, বংগত এক ভয়ংকৰ খাদ্য সংকট হৈছিল য’ত প্ৰায় ৩০ লাখ লোকৰ মৃত্যু হৈছিল।
এই সকলোবোৰৰ পিছত যেতিয়া গান্ধীজীক ১৯৪৪ চনত কাৰাগাৰৰ পৰা মুকলি কৰা হৈছিল, তেওঁ স্বাধীনতাৰ সংগ্ৰাম বন্ধ কৰা নাছিল । সৌভাগ্যক্ৰমে WW-২ ৰ শেষলৈ ব্ৰিটেইনৰ স্থিতি আমূল পৰিৱৰ্তন কৰা হৈছিল, যাৰ ফলত তেওঁলোকৰ বাবে ভাৰতৰ ওপৰত শাসন কৰাটো অসম্ভৱ হৈ পৰিছিল।
